Eğer ticari hayatın içerisindeyseniz çok büyük ihtimalle tüzel kişi terimiyle karşılaşmışsınızdır. Kişi toplulukları için kullanılan bu terim, tek bir insanı değil, bir oluşumu temsil eder. Tüzel kişi olarak kabul görmenin de yasal olarak getirdiği bazı sorumluluklar ve haklar vardır. Bu yazımızda tüzel kişi nedir, nasıl olunur? ve gerçek kişi ile arasındaki farklar nelerdir? gibi soruları cevaplayacağız.
Tüzel Ne Demek?
Tüzel kelimesi, hukuki, adli veya hükmi anlamlarına gelmektedir.
Tüzel Kişi Nedir?
Hukuki açıdan bakıldığında; tüzel kişi, birden fazla kişinin veya malın birlikteliğinden doğan ve tek bir kişi olarak sayılan oluşumdur. Bu oluşumlar borç veya alacak edinebilir, haklara sahip olabilir ve imza yetkisine sahip olabilir.
Şirketler, vakıflar, dernekler, üniversiteler, belediyeler ve benzeri oluşumlar tüzel kişilerdir. Böylece bu oluşumlar, gerçek kişi olmamalarına rağmen gerçek kişi özelliklerine sahip olabilirler.
Tüzel kişiler mal varlığı sahibi olabilir ve kendilerini oluşturan gerçek kişilerden bağımsızlardır. Örnek vermek gerekirse, bir belediyenin mal varlığı belediye başkanına değil, belediye tüzel kişiliğine aittir.
Kısacası tüzel kişi nedir sorusunun cevabı; belirli bir amaç için bir araya gelmiş kişi ve mal topluluklarının belirli haklara sahip olmasını sağlayan oluşumdur, olarak verilebilir.
İlgili içerik: KOBİ Nedir?
Gerçek Kişi Nedir?
Hukuksal açıdan bakıldığı zaman; genel kişi, bir kamu veya özel kuruluş olmayan, tüzel kişi olmayan kişilere verilen isimdir. Kısacası genel kişi, bireysel bir insan olarak tanımlanabilecek kişilere verilen isimdir.
Gerçek kişiler mali haklara sahiptir. Yani alacaklı olabilir ve borçlu duruma düşebilirler. Bunun yanında gerçek kişiler bireysel özgürlükleri çerçevesinde karar verme hakkına da sahiplerdir.
Modern hukuk kurallarına bakıldığında, bir kişinin cinsiyeti, mensubu olduğu din, ırk veya benzeri doğuma bağlı nitelikleri, gerçek kişi olması için herhangi bir şart teşkil etmez. Ancak eski zamanlarda gerçek kişi olarak belirlenme hakkı bu niteliklere göre sınırlandırılmaktaydı. Örnek vermek gerekirse Antik Roma İmparatorluğun’da köleler gerçek kişi kategorisine giremezdi.
Türkiye Cumhuriyeti Kanunları’na göre, doğumdan itibaren sağ ve tam olması şartıyla, ölümüne kadar geçen sürede her birey, gerçek kişidir.
Tüzel Kişi ve Gerçek Kişi Arasındaki Farklar Nelerdir?
Konuya hukuki açıdan baktığımız zaman, temel ve gerçek kişiler arasında birçok fark bulunmaktadır. Bu farklar genel olarak kurumsal, mali ve ticari ayrımlarda ortaya çıkar. Hem gerçek kişilerin hem de tüzel kişilerin temsil ettikleri ve sahip oldukları haklar birbirlerinden ayrışmalarını sağlar.
Gerçek kişiler, tek bir bireyi temsil ederler. Diğer yandan tüzel kişi bir bireyi değil, bireylerin oluşturduğu bir topluluğu temsil eder. Kısacası patronunuz veya iş arkadaşınız bir gerçek kişidir. Ancak çalıştığınız şirket bir tüzel kişi olarak tanımlanır.
Gerçek kişiler sağ ve tam doğmaları ile oluşurlar. Bir insan, sağ olarak hayata geldiği noktada gerçek kişidir. Diğer yandan tüzel kişiler yasal süreçler sonucunda oluşurlar (Örnek: şirket kurulması).
Tüzel kişiler, kurulan kuruluşun amacını tamamlaması veya dağıtılması ile son bulabilirler. Bir gerçek kişi ise ölümü durumunda son bulur.
Bir tüzel kişi, herhangi bir sosyal, ticari veya hukuki faaliyet sürecinde, hukuki anlamda yetki sahibi olan varlıktır ve bir oluşumu temsil etmektedir. Gerçek kişiler bir bireyden oluşurken, tüzel kişiler bir mal topluluğundan da oluşabilir.
Tüzel Kişi Türleri Nelerdir?
Tüzel kişi ünvanını alabilen oluşumlar kamu tüzel kişilikleri ve özel tüzel kişilikler olarak ikiye ayrılırlar. Bir kanun sonucunda, devlet eliyle oluşturulan kuruluşlara kamu tüzel kişiliği adı verilirken, özel hukuk çerçevesinde oluşanlara özel tüzel kişi adı verilir.
Kamu Tüzel Kişilikleri
Kamu tüzel kişiliklerinin temel farkı sadece devlet tarafından çıkartılan bir kanun ile kurulabilmesidir. Yani bu oluşumlar, devlet eli ile kurulan oluşumlardır. Sonlandırılmaları da yine aynı nitelikte bir kanun ile gerçekleşir.
Aşağıdakiler kamu tüzel kişiliklerine örnek olarak verilebilir:
- Bakanlıklar
- Belediyeler
- TÜBİTAK
- İl Özel İdareleri
- Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü
- Radyo ve Televizyon Üst Kurulu
- YÖK
- Bilgi Piyasası Düzenleme Kurumu
- Devletin çıkardığı bir kanun neticesiyle kurulan diğer oluşumlar
Özel Tüzel Kişilikleri
Özel hukuka bağlı olan kişilikler, yine hukuk ve kanun çerçevesinde kurulur. Ancak bu oluşumların kurulması için devletin yeni bir kanun çıkarmasına gerek yoktur. Gerekli şartlara sahip gerçek kişiler veya tüzel kişiler, özel tüzel kişilikleri oluşturabilir.
Aşağıdakiler özel tüzel kişiliklere örnek olarak verilebilir:
- Şirketler
- Kooperatifler
- Siyasi Partiler
- Vakıflar
- Dernekler
- Sendikalar
Tüzel Kişi Ünvanı Nasıl Alınır?
Tüzel kişiliklerin oluşabilmesi için yerine getirilmesi gereken şartlar, kurulacak olan oluşuma göre değişiklik gösterir.
Bir kamu tüzel kişiliğinin oluşması için gerekli olan tek şey, devlet tarafından gerekli kanunun çıkarılmasıdır. Böylece örgütlenme başlanabilir ve tüzel kişilik oluşabilir.
Diğer yandan özel tüzel kişilikler kategorisine giren her oluşum, kurulabilmesi için farklı şartlara sahiptir.
Eğer tüzel kişilik, bir şirketin kurulması ile oluşacaksa, o zaman kurulacak şirket türlerine göre de farklı şartların yerine getirilmesi gerekecektir. Örnek vermek gerekirse, bir limited şirket kurmak için gereken sermayeyle, bir anonim şirket kurmak için gereken başlangıç sermayesi birbirlerinden farklıdır. Bu şirketlerin sahip olabilecekleri ortak sayısı da değişiklik gösterir.
Kısacası, gerekli şartları taşıyan bir şirket, vakıf, dernek veya benzeri oluşumun kurulmasıyla tüzel kişi ünvanı alınabilir.
Tüzel Kişi Ünvanına Sahip Şirket Nasıl Kurulur?
Adi ortaklık olmayan bütün şirketler tüzel kişiliğe sahiptir. Yani kendi başınıza bir şahıs şirketi kurarak tüzel ünvanına sahip olan bir şirket kurabilirsiniz. Bunun yanında kurulan herhangi bir anonim veya limited şirket de tüzel kişi ünvanına sahiptir.
Kısacası, tüzel kişi ünvanına sahip olmak için adi ortaklık kapsamına girmeyen bir şirket kurmanız yeterli olacaktır.
Tüzel Kişilik Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Limited Şirket Tüzel Kişi Midir?
Bir veya daha çok gerçek kişi veya tüzel kişi tarafından sermaye şirketi olarak, ticaret ünvanı altında kurulan limited şirketler, tüzel kişilik kazanırlar.
Anonim Şirket Tüzel Kişi Midir?
Anonim şirketler de, tıpkı limited şirketler gibi birer sermaye şirketidir. Bu sebeple ticari ünvan ile kurulan anonim şirketler tüzel kişiliğe sahiplerdir.
Kimler Tüzel Kişi Ünvanı Alabilir?
Şirketler, dernekler, siyasi parti kuruluşları ve kooperatifler, gerekli başvuruları tamamladıktan sonra tüzel kişi ünvanına sahip olabilmektedir.
