Hepimiz birer tüketici olduğumuzdan, tüketici haklarını bilmek bir ürün veya hizmet alırken daha doğru ve daha güvenli seçimler yapmamıza yardımcı olur. Bizler de bu içeriğimizde “Tüketici Hakları Nedir?” sorusunu yanıtlandırdık.
Tüketici Hakları Nedir?
Tüketici, yaşamını sürdürebilmek için hizmet veya mal edinen kişiye denir. Toplumda bulunan herkes aslında bir tüketicidir.
Tüketici hakları ise her tüketicinin bir mal hizmet alırken sahip olduğu haklara denir ve bu haklar evrenseldir. Piyasalar dinamik yapıları nedeniyle yüksek rekabetin olduğu yerlerdir. Bu rekabet ortamında, tüketici tarafında oluşabilecek mağduriyetlerin önüne geçmek açısından ortaya çıkmıştır.
İlk kez 15 Mart 1962’de A.B.D. eski başkanı olan J.F. Kennedy tarafından bir rapor olarak meclise sunulmuştur.
14 Nisan 1975 tarihinde ise beş madde olarak tüm dünyaya ilan edilmiştir.
Daha sonra çeşitli düzenlemeler yapılarak üç madde daha eklenmiştir. Bu sekiz madde Uluslararası Tüketici Birlikleri Örgütü tarafından evrensel olarak kabul görmüştür.
İlgili İçerik: Ürün Satış Fiyatı Nasıl Belirlenir?
Tüketici Hakları Nelerdir?
“Tüketici Hakları Nedir?” sorusunu yukarıda yanıtladık. Bu bölümde ise kullanıcıların merak ettiği bir diğer konu olan “Tüketici Hakları Nelerdir?” sorusuna göz atalım.
Tüketici Hakları ilk olarak 19. yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri’nde ortaya çıkmış, daha sonraki yıllarda ise Avrupa’da ve ülkemizde tanınmaya başlanmıştır.
Tüketici haklarının kapsandığı maddeler aşağıdaki gibi listelenebilir:
- Temel ihtiyaçların karşılanması,
- Güvenlik ve güven duyma,
- Seçme hakkı,
- Bilgi edinme,
- Temsil edilme,
- Tazmin edilme,
- Eğitim,
- Sağlıklı bir çevreye sahip olma hakkı şeklinde ifade edilebilir.
Temel İhtiyaçların Karşılanması Hakkı
Temel ihtiyaçların karşılanması hakkı; insani olarak duymuş olduğumuz yeme, içme ve barınma gibi temel ihtiyaçların karşılanma hakkıdır.
İnsani olarak duymuş olduğumuz bazı temel ihtiyaçlarımız vardır. Bunlar kaliteli bir yaşam sürebilmek için ihtiyacımız olan şeylerdir. Bu ilke daha çok devletlerin vatandaşlarını koruması için benimsenmiştir.
Amerikalı Psikolog Abraham Maslow’un yapmış olduğu bir araştırmada, bu ihtiyaçlar önem sırasına göre şu şekilde sıralanmıştır:
- Temel fizyolojik ihtiyaçlar; yeme, içme ve uyku.
- Güvenlik ihtiyacı; duygusal, fiziksel ve ekonomik güvenlik.
- Sosyal ihtiyaç; sevme, sevilme ve arkadaşlık gibi ihtiyaçlar.
- Benlik ihtiyacı; saygınlık, başarı.
- Kendini geliştirme ihtiyacı.
Güvenlik ve Güven Duyma Hakkı
Güvenlik ve güven duyma hakkı, almış olduğumuz hizmet veya ürünlerde can sağlığı ve güvenliğimizin korunma hakkıdır.
Üreticilerin, müşterilerinin sağlığını tehlikeye düşürmeyecek ürün veya hizmet sunmaları gerekmektedir. Oluşabilecek potansiyel riskler kullanıcıya bildirilmelidir.
Örneğin, CE işareti bulunan ürünler sağlığı ve çevreyi koruyan güvenli ürünlerdir. Bu belge üreticilere Avrupa direktiflerine uygun olarak üretilmiş ürünlerin üzerinde bulunur.
Seçme Hakkı
Seçme hakkı, tüketicilerin istediği zaman kullanmak istediği ürün veya hizmetleri özgür iradesiyle seçmesine olanak tanıyan haktır. Piyasada bir üründen tek çeşit bulunmamalıdır. Her ürünün alternatifi sağlanmalıdır.
Bu hak tüketicilere, piyasada bulunan aynı türde fakat farklı alternatiflere sahip ürünler arasında özgürce seçim yapabilme imkanını sunar.
İlgili İçerik: E-Ticarette İade İşlemleri
Bilgi Edinme Hakkı
Tüketicilerin aldıkları ürün veya hizmet hakkındaki bilgileri doğru ve net bir şekilde edinme hakkıdır. Bilgilendirme hakkı olarak da tanımlanır. Özellikle piyasadaki tüketici ile satıcı arasında oluşan problemlerin çoğu satıcının vermiş olduğu bilgi eksikliğinden kaynaklanır. Tüketicilerin doğru seçim yapabilmesi için bilgiyi doğru şekilde almalıdır.
Örneğin; bir yemeğin içerdiği tüm ürünleri, bir oyuncağın üretildiği materyalleri, bir ameliyat sonrasında doğacak sonuçlar hakkında tüketici net bir şekilde bilgilendirme hakkına sahiptir.
“Tüketici Hakları Nedir?” sorusuna cevap aramanız da bir bilgi edinme hakkı örneğidir.
Özellikle e-ticaret sitenizde satacağınız ürünler hakkında detaylı bir bilgilendirme yazısı yazmalısınız. Ürünlerinizin fotoğraflarını net ve anlaşılır şekilde çekmelisiniz. Müşterileriniz bu ürünlere fiziki olarak temas edemediğinden bu tarz konularda hassas davranmalısınız. Böylelikle, hem müşterileriniz size daha çok güvenmesini sağlayabilirsiniz hem de yapacağınız detaylı bilgilendirme sayesinde iade oranlarınızı düşürerek kargo masraflarından tasarruf edebilirsiniz.
Temsil Edilme Hakkı
Temsil edilme hakkı; örgütlenme ve sesini duyurma hakkı olarak da isimlendirilebilir. Temsil edilme hakkı ile birlikte tüketiciler sahip oldukları tüm hakları savunmak için birlik olabilmektedirler. Yaşadıkları sorunları anlatarak seslerini duyurmakta özgürdürler. Tüketiciler kamu kuruluşlarında temsil edilebilir, tüketici hakları koruma örgütlerine gönüllü olarak katılabilirler.
Ülkemizde de tüketici haklarını korumaya yönelik pek çok dernek ve sivil toplum kuruluşları bulunmaktadır. Böylelikle tüketiciler piyasada karşılaştıkları sorunlara çözüm bulma, yapılan yanlışları düzeltme konusunda birlik olabilmektedir.
Tazmin Edilme Hakkı
Tazmin edilme hakkı tüketicilerin almış oldukları ürün veya hizmetlerde gördükleri zararın, maddi olarak karşılanması hakkıdır.
Bazen almış olduğunuz hizmet veya ürün ile ilgili problemler yaşayabilirsiniz. Yaşadığınız bu problemleri size bu ürünü veya hizmeti satan kişiyle iletişime geçerek tazminat talebinde bulunabilirsiniz.
Örneğin, satın almış olduğunuz bir uçak bileti sizden kaynaklı olmayan bir nedenden dolayı ertelenmiş veya iptal edilmiş olabilir. Bu gibi durumlarda havayolu şirketleri zararınızı karşılamak, yeni bir uçak bileti vermek durumundadır.
Eğer zararınız satıcı satıcı tarafından karşılanmıyorsa “Tüketici Sorunları Hakem Heyeti’ne” başvuruda bulunabilirsiniz. Sorununuz hala çözülmedi ise “Tüketici Mahkemeleri’ne” müracaat edebilirsiniz.
Eğitilme Hakkı
Eğitilme hakkı tüketicilerin bilinçlendirilmesi için eğitim görme hakkıdır. Eğitim her konuda olduğu gibi tüketim alanında da önemli konuların başında gelir. Her tüketici haklarını savunabilmesi ve bilinçli bir tüketici olabilmesi için eğitilme hakkına sahiptir.
Bilinçli bir tüketici olmak, kişilerin bir ürüne veya hizmete ulaşmak istediğinde doğru karar verebilmesi için sahip olması gereken en önemli etkenlerden biridir.
Ülkemizde bilinçli tüketici olma konusundaki eğitimler okullar tarafından verilmektedir. Çeşitli kuruluşlar da bu konu hakkında eğitim vermektedir. Sizin de sahip olduğunuz hakları okumanızı ve bilinçli bir tüketici olmak için çeşitli kaynaklardan faydalanmanız son derece önemlidir.
Sağlıklı Bir Çevreye Sahip Olma Hakkı
Sağlık bir çevreye sahip olma hakkı, yaşanabilir ve sağlık koşullarına sahip olma hakkıdır. Tüm hakların uygulanması sağlıklı bir çevrede mümkün olabilir.
Dünyamız sınırlı kaynağa sahiptir. Her ne kadar bu kaynaklardan bazıları tekrar oluşabilse de bu süreç uzun zaman alır. Nüfus artışına bağlı olarak tüketim de artmaktadır. Bilinçsizce tüketilen kaynaklar küresel ısınmanın artmasına neden olmaktadır.
İlgili İçerik: Müşteri Yaşam Boyu Değeri Nedir?
Tüketici Hakları Neden Önemlidir?
“Tüketici Hakları Nedir?” gibi “Tüketici Hakları Neden Önemlidir?” sorusu da kullanıcıların merak ettiği bir diğer önemli sorudur.
Herkes doğuştan bir tüketicidir. Tüketici haklarını bilmek bizler için bazı açılardan önemlidir. Bunlara örnek olarak aşağıdaki maddeleri sayabiliriz.
- Tükettiğiniz ürünlerin içerisinde sağlığınıza zararlı olup olmayan maddeler konusunda bilinçlenmenizi sağlar.
- Aynı zamanda alacağınız hizmet veya ürünlerde daha bilinçli bir tercih yapmanızda yardımcı olur.
Tüketici Hakları ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Tüketici Hakları konusunda, kullanıcılar tarafından sıkça sorular aşağıdaki gibi listelenebilir.
Tüketici Hakları Şikayet Hattı Hangi Konulara Bakar?
Tüketici Hakları Şikayet Hattı; insan sağlığı, can ve mal güvenliği açısından risk taşıyan ürün veya firmaları ihbar konuları ile ilgilenir. Bu hat aynı zamanda Alo 175 Tüketici Danışma Hattı olarak da bilinir.
Tüketici Haklarına Şikayet Nasıl Yapılır?
Tüketici Haklarına şikayette bulunmak için e-Devlet üzerinden Tüketici Bilgi Sistemi (TÜBİS) üzerinden başvuru yapabilirsiniz. Diğer sorularınız için 175 numaralı telefonu arayarak Alo 175 Tüketici Danışma Hattı’na ulaşabilirsiniz.
Her Ürün İade Alınmak Zorunda mı?
Hayır, her ürün iade alınmak zorunda değildir. Almış olduğunuz ürünün hijyenik, tekrar satılabilir durumda olması gerekmektedir.
Hangi Ürünler İade Edilemez?
- Tüketicinin kendi istekleri doğrultusunda üretilmiş ürünler,
- Son kullanım tarihi geçmiş olan mal veya hizmetler,
- Kopyalanabilir her türlü yazılım ve programlar,
Bu ve bunun gibi koşullarda almış olduğunuz ürünler iade edilemez.
Ürün İade Şartları Nelerdir?
- Tüketiciler almış oldukları ürünlerde, malın teslim alındığı tarihten 14 gün içerisinde iade hakkına sahiptirler.
- Almış olduğunuz ürünün ambalajının ve içeriğinin hasar görmemiş olması gerekir.
- İade edeceğiniz ürünü iade ettikten sonra tekrar satışa sunulabilecek şekilde olmalıdır.
İlginizi Çekebilecek İçerikler:
