Geçici Vergi Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Vergi, gerçekleştirilen kamu hizmetlerinin masraflarını karşılamak için devlet tarafınca halktan tahsil edilen meblağdır. Geçici vergi ise vergi türlerinden biridir. Eğer bir iş yeri açacaksanız veya şirket kurmayı planlıyorsanız geçici vergi terimini sıkça duyacaksınızdır. Bu içeriğimizde Geçici Vergi Nedir? Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır? Geçici Vergi Mükellefleri Kimdir? soruları gibi geçici vergiye ait merak edilen tüm detayları ile inceledik.

Geçici Vergi Nedir?

Geçici vergi diğer bir adıyla peşin vergi, cari vergilendirme döneminin Gelir ve Kurumlar vergisine mahsuben üçer aylık kazançları üzerinden hesaplanarak ödenen bir peşin vergi uygulamasıdır. Gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri (basit usule vergilendirilenler hariç) ile serbest meslek erbabı ve kurumlar vergisi mükellefleri gerçek vergi ödemeleri yaparlar.

Kısaca geçici vergi, gelir vergisi ve kurumlar vergisi için tüm yılın kar/zarar hesaplamalarının tek seferde yapılması beklenmeden üçer aylık dönemlerde elde edilen kazancın vergisinin önden tahsil edilmesidir. Bu nedenle peşin vergi olarak bilinir.

İlgili İçerik: Vergi Nedir?

Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır?

Gelir vergisi mükellefleri için geçici vergi ilgili hesap döneminin üçer aylık kazançlarına, gelir vergisi tarifesinin ilk diliminde yer alan oranın (%15) uygulanması suretiyle hesaplanacaktır.

Kurumlar vergisi mükellefleri için geçici vergi oranı safi kurum kazancı üzerinden %20 olarak uygulanır. Hesaplanan geçici vergiden varsa aynı hesap dönemi ile ilgili olarak daha önce ödenmiş geçici vergi ve geçici vergiye tabi kazançlarla ilgili olarak tevkifat yoluyla ödenmiş vergiler mahsup edilecektir. Mahsuptan sonra kalan tutar ödenmesi gereken geçici vergi olarak beyan edilecektir.

Bir örnek üzerinden nasıl hesaplanacağını inceleyelim; Ali A. Gelir Vergisi mükellefidir. Ali A. adlı kişinin 2023 yılı içerisinde elde etmiş olduğu kar, üç aylık dönemler itibari ile aşağıdaki gibi sıralayabiliriz,

• Ocak, Şubat, Mart – 2500 TL
• Nisan, Mayıs, Haziran – 1500 TL
• Temmuz, Ağustos, Eylül – 2000 TL
• Ekim, Kasım, Aralık – 2500 TL

Ali A.’nın Geçici Vergi Ödemleri aşağıdaki gibi gerçekleşir;

• Ocak, Şubat, Mart – 2500 TL; 2500*0,15= 375
• Nisan, Mayıs, Haziran – 1500 TL; 1500*0,15=225
• Temmuz, Ağustos, Eylül – 2000 TL; 2000*0,15= 300
• Ekim, Kasım, Aralık – 2500 TL; 2000*0,15= 300

Ali A. geçici vergi ödendiğinde, toplam tutar 1200 TL’dir. Aynı tutardaki kazancı, geçici vergi değilse yıl sonunda verdiği durumda ise;

2500+1500+2000+2000= 8000 TL; 8000*0,15= 1200 TL olacaktır.

Görüldüğü üzere, Geçici vergi uygulaması, ödenen vergi tutarında herhangi bir değişikliklere neden olmamaktadır.

Geçici Vergi Mükellefi Kimdir?

Geçici vergi, kazanılan miktarın üzerinden ödenecek verginin kişiden üçer aylık dönemlerle parça parça tahsil edilmesidir. Kurumlar Vergisi ve Gelir Vergisi dışında ayrıca ödenecek olan bir vergi türü değildir.

Ödenen geçici vergiler sene sonunda kişi Gelir Vergisi mükellefi ise gelecek senenin Mart ayında verilecek Gelir Vergisi Beyannamesi‘nden, Kurumlar Vergisi mükellefi ise gelecek senenin Nisan ayında verilecek Kurumlar Vergisi Beyannamesi‘nden mahsup edilecektir.

İlgili İçerik: Gelir Vergisi Nedir?

Hangi Kazançlardan Geçici Vergi Alınır?

Gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbabı ve kurumlar vergisi mükellefleri cari vergilendirme döneminin gelir ve kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere, geçici vergi ödemek zorundadırlar.

Adi ortaklıklar, kolektif şirketler ve adi komandit şirketler, ortaklık olarak gelir veya kurumlar vergisi mükellefi  olmadıklarından geçici vergi mükellefi değillerdir. 

Geçici Vergi ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Kullanıcılar, “Geçici Vergi Nedir?” sorusunun yanısıra ilgili birçok detayı merak etmektedir. İlgili kişi veya kurumların merak ettiği sorular aşağıdaki gibi örneklendirilebilir:

Kimler Geçici Vergi Ödemez?

Geçici gelir kapsamında bulunmayan birkaç kazanç türü bulunmakta. Bunlar;

• Tasfiye halindeki kurumlar vergisi mükellefleri tasfiye dönemlerinde, 
• Basit usulde vergilendirilen gelir vergisi mükellefleri, 
• Yıllara sâri inşaat ve onarma işi yapanlar, ücret geliri elde edenler, 
• Menkul ve gayrimenkul sermaye iradı sahipleri,
• Zirai kazanç  sahipleri,
• Noterlik yapan kişiler,

geçici vergi ödemezler.

Ancak, geçici vergi ödemeyeceği belirtilen kişiler bu  işlerinden elde ettikleri kazançları dışında kalan ticari veya mesleki kazançları nedeniyle geçici vergi ödemek zorundadırlar.

İlgili İçerik: E-Ticaret ile Satış Yapanların Ödemesi Gereken Vergiler

Geçici Vergi Eksik Beyan Edilirse Ne Olur?

Geçmiş dönemlere ilişkin geçici verginin %10’u aşan tutarda eksik beyan edilmesi durumunda eksik beyan edilen kısım için yapılacak “vergi ziyaı” cezası ile  “gecikme faizi” uygulanır. %10’luk yanılma payının beyan edilmesi gereken (beyan  edilmiş olan değil) geçici vergi matrahı üzerinden hesaplanması gerekmektedir.

Geçici Vergi Ödenmezse Ne Olur?

Geçici verginin ödenmemesi durumunda senelik beyanname üzerinden hesaplanacak olan vergiden kurumlar ve kişi vergi tutarlarından terkin edilir. Terkin edilmiş olan Geçici Vergi tutarının toplamına gecikme zammı uygulanır. 

Geçici Vergi Hesaplamasını Kim Yapar?

Geçici vergi hesaplaması mali müşavirler tarafından yapılarak mükelleflere iletilir. Yine de ödeme ihtimali olan geçici vergi tutarını hesaplamak için gelir-gider hesaplamasını mükelleflerin de tutması gerekir.

Geçici Vergi Beyannamesi Nedir?

Her vergi türünde olduğu gibi geçici verginin de beyan edilmesi gerekir. Mükelleflerin durumlarına göre geçici vergi beyannamelerine farklı belgeler de eklemeleri gerekir.

Geçici Vergi Beyannamesi için Gereken Belgeler Nelerdir?

Gelir Vergisi Beyanı için gerekli beyanname, mükellefin türüne göre değişen belgelerle birlikte teslim edilmelidir. Mükellefiyete göre gerekli belgeler aşağıdaki gibi sıralanabilir;

• Kurumlar Vergisi Mükellefleri ve Bilanço Tutan Mükellefler; Beyanname ile birlikte, gelir tablosu sunmaları gerekir.
• İşletme defteri tutmakla yükümlü olan mükellefler; Bu gruptaki mükellefler, beyanname ile birlikte hesap özeti sunmalıdır.
• Serbest meslek kazanç defteri tutan Mükellefler; Bu grupta yer alan mükellefler, geçici vergi beyannamesi ile birlikte serbest meslek kazanç bildirimi sunmalıdırlar. 

İlginizi Çekebilecek İçerikler:

• Vergi Dilimleri
• İnteraktif Vergi Dairesi Nedir?
• İnternet Vergi Dairesi Nedir?
• E-Ticaret Vergi Muafiyeti
• Özel Tüketim Vergisi Nedir?
• Stopaj Nedir?
• Cari Hesap Nedir?
• E-Beyanname Nedir?
• Vergi Levhası Nedir?
• En Çok Para Kazandıran Meslekler

Bu yazımızda vergi türlerinden biri olan “ Geçici Vergi Nedir?” konusunu ele aldık. Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere…